ەلىمىزدەگى «قاڭتار قاسىرەتىنەن» كەيىن وقيعاعا بايلانىستى كوپتەگەن سۇراقتار قويىلىپ جاتىر. ەلدىڭ كوڭىل-كۇيى، قىمباتشىلىق، الەۋمەتتىك تەڭسىزدىك ت.ب. كوپتەگەن ماسەلەلەردەن اركىم ءوز سالاسى بويىنشا جاۋاپ تابۋعا تىرىسىپ جاتقانىن اڭعارامىز. سوڭعى كۇندەرى ەلدە قانداي دا ءبىر جاعداي بولا قالسا، جىلت ەتە قالاتىن اسىرەدىنشىل توپتار ماسەلەسى دە اقپارات بەتتەرىنەن كورىنىس تابا باستادى. وسىعان بايلانىستى ءدىن سالاسىندا جۇرگەندىكتەن ماعان دا ءبىراز سۇراقتار قويىلىپ جاتىر. اسىرەسە قازاقتاندا 2018 جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ سوت شەشىمىمەن تىيىم سالىنعان «ياقىن ينكار» توبى جاقتاستارىنىڭ ۇستالۋى، ولاردىڭ ەلىمىزدەگى تەررورلىق ىستەرگە قاتىسى، سالافيلىك-ۋاحابيلىك تاراپتاردىڭ قاتىسۋ ىقتيمالدىعىنا قاتىستى سۇراقتار بار. ەندى وسى ماسەلەگە توقتالماس بۇرىن جەكە ءبىر ويىمدى بىلدىرە كەتسەم.

ەلدەگى دۇربەلەڭ، اسىرەسە الماتىداعى جاعداي مەن ءۇشىن ءالى تولىق تۇسىنىكسىز. سەبەبى، تەرگەۋ جۇمىستارى بويىنشا ناقتى جاۋاپ شىققان جوق. ونىڭ ۇستىنە جاسالعان شابۋىلدار مەن ولاردىڭ باعىتتىلىعىن قاراپ وتىرىپ ءۇشىنشى كۇشتەردىڭ بولۋىن جوققا شىعارۋ دا مۇمكىن ەمەس.

بىزگە تيەسىلى دۇنيە، انىق ماسەلە، ەلىمىزدەگى راديكالدى توپتاردىڭ بار ەكەندىگى. ولارمەن قانشا جىلدارمەن وڭالتۋ، اعارتۋشىلىق جۇمىستاردىڭ جاسالىپ كەلگەندىگى. الايدا بەلگىلى ءبىر تۇلعالاردىڭ ىقپالىنا بايلانىستى بولار، بولماسا بەلگىلى ءبىر مۇددەلى مەكەمەلەردىڭ مۇددەسىنە بولا سالاعا بولىنگەن قىرۋار قارجى ناقتى سول سالادا وڭالتۋ جۇمىسىنا جۇمسالماعاندىعى انىق بولدى. ءوزىم دە ۇنەمى رەسپۋبليكالىق ءتۇسىندىرۋ توبى مۇشەسى رەتىندە وسى باعىتتاعى جۇمىستارعا ارالاسىپ ءجۇرمىن. بىلىكتى ماماندار جالاقىنىڭ ازدىعىنا بايلانىستى تۇراقتاماۋ، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ بويىنشا تاپسىرىستى جەڭىپ العان قورلار مەن ۇيىمداردىڭ كاسىبيلىگىنىڭ تومەندىگى، قاراجاتىنىڭ وتە ازدىعى (2017-2021 جىلدارعا كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن 270 ملرد. قاراجات بولىنگەن)، تەولوگ مامانداردىڭ راديكاليزم بويىنشا تىزىمدە تۇرعان ازاماتتاردىڭ ءۇيىن ارالاپ، ەسىگىن قاعىپ ءجۇرۋى سياقتى شەشىمىن تاپپاعان ماسەلەلەر جەتكىلىكتى. ال مەملەكەتتىك تاپسىرىس پەن وڭالتۋ جۇمىستارىنا وسىنىڭ بىرنەشە پايىزى عانا بەرىلەدى. سوندىقتان، بۇل جەردە ۇلكەن سۇراقتار تۋىندايدى جانە نەگە دەراديكاليزاسيا جۇمىسىندا ناتيجە تومەن دەگەن سۇراققا جاۋاپ تا بار.

ەندى الماتى وقيعاسىندا «ياقىن ينكار» ۇيىمىنىڭ قاتىستىلىعى قانشالىقتى ىقتيمال، نەمەسە بۇل ۇيىم مۇشەلەرىنىڭ ءدىني-ساياسي ۇستانىمدارى قانداي دەگەن ماسەلەگە كەلسەك.

وسى ۇيىمعا قاتىستى اقپاراتتار شىعا سالىپ ءبىراز ماتەريالداردى قارادىم. ۇيىمعا قاتىستى تۇشىمدى مالىمەت جوقتىڭ قاسى. تەك بىرنەشە قىرعىز تىلىندە ماتەريالدار جارىق كورگەن ەكەن كەزىندە. بىزدە شىققان بىرەن-ساراڭ ماقالا-سۇحباتتاردا سول جەردەگى مالىمەتتەردى پايدالانىپتى. قىسقاسى بۇل ۇيىم بىزگە تانىس ەمەس. تەك تانىستىعى ولاردىڭ تابليعي-جاماعات ۇيىمىنىڭ ءبىر تارماعى سانالۋىندا عانا. ال تابليعي-جاماعات ۇيىمى بۇرىننان بەلگىلى ۇيىمداردىڭ ءبىرى جانە ولاردىڭ ءدىني-ساياسي ۇستانىمدارىنان دا ازدى-كوپتى حابارىمىز بار.

سوڭعى كەزدەردە اۋعانستانداعى بولعان جاعدايلارعا بايلانىستى وسى ۇندى-پاكىستاندىق ءدىني مەكتەپتەرگە تيەسىلى توپتاردىڭ ماسەلەسى قوعامدا قايتا كوتەرىلە باستاعان ەدى. جالپى وسى ايماقتىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ بۇزىلۋىندا ءدىني فاكتور جوق دەپ ايتا المايمىز. ءۇندىستان مەن پاكىستاننىڭ اراسىنداعى تەرريتوريالىق داۋ، تاليبانداردىڭ بيلىككە كەلۋى، ورتا ازيا ەلدەرىمەن شەكارالارداعى جانجال سياقتى جاعدايلاردا قارۋلى ءدىني راديكالدى توپتاردىڭ ۇلەسى مەن قاتىستىلىعى داۋ تۋدىرمايدى. الىسقا بارماي-اق كورشى قىرعىزستاندا دا اتالمىش ۇيىم جاقتاستارىنا بايلانىستى ءبىراز ماسەلە تۋىنداعان. سوندىقتان «جاۋ جوق دەمە، جار استىندا» دەگەندەي بۇل ۇيىمدار سۇتتەن اق، سۋدان تازا ەدى دەپ ايتۋعا كەلمەيدى. ءبىراق ولار ساياساتپەن بايلانىسى جوق، بەيكۇنا ءدىن ۇستانۋشىلارى ەدى دەگەن پىكىرلەر دە كەزدەسىپ جاتىر.

قانداي ءدىني ۇيىم بولماسىن ەگەر شەت ەلدەن نۇسقاۋ الاتىن بولسا ەلىمىز ءۇشىن ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. سونىمەن بىرگە، بۇل جەردە تەك ءدىني كوزقاراس ەمەس، ساياسي استار بولۋى دا مۇمكىن دەپ ويلايمىن. سەبەبى، الەمدىك الپاۋىتتار جەمگە تالاسقان بورىدەي كىشىگىرىم مەملەكەتتەردە وزدەرىنىڭ باسىمدىعىن بايقاتۋ ماقساتىندا ويىندار ۇيىمداستىرۋى مۇمكىن. سەبەبى، ءقازىر مەن ءدىني تەرروريزم دەگەن ماسەلە مۇلدە باسقاشا قارايتىن بولدىم. سەبەبى، قانداي دا ءبىر تەررورلىق جاعداي، ۇيىم، ماسەلەنىڭ استارىنا ۇڭىلگەندە ول جەردەگى الپاۋىتتاردىڭ مۇددەسىنىڭ شەتى كورىنەدى. تاياۋ شىعىستا، اۋعانستاندا قاي جەردە بولماسىن وسى مۇددەلەر سوعىسى ءجۇرىپ جاتىر. سوندىقتان ەگەر سەندەر بىزگە ارقا سۇيەمەسەڭدەر، سەندەردى «پالەنشەلەر» باسىپ الادى دەگەن سياقتى ۇرەي تۋعىزۋ ساياساتى بار بولۋى دا مۇمكىن عوي!

ءارى وسى سالادا قىزمەت جاساپ جۇرگەن مامانداردىڭ الەۋمەتىن پايدالانا وتىرىپ الداعى جىلدارعا ارنالعان ناقتى جوسپارلار قابىلدانۋى كەرەك. ەلىمىزدەگى راديكالدى يسلامدىق اعىمدار مەن پروزەليتيستىك ۇيىمدارعا قاتىستى مەملەكەتتىك ۇستانىمىن قۇقىقتىق تۇردە ايقىنداۋ كەرەك. تىركەلسىن، مەيلى تىركەلمەسىن. ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنداعى ءدىنتانۋعا قاتىستى كۋرستاردىڭ مازمۇنىن جەتىلدىرە وتىرىپ ناقتى تاربيەلىك سيپاتىن ارتتىرۋ سياقتى ۇسىنىستار جاساۋعا بولادى. جاسالعان جۇمىستار جوق ەمەس، جاسالاتىن جۇمىس تا كوپ. سوندىقتان توقمەيىلسۋگە بولمايدى.

ءسوز سوڭىندا «قاڭتار قاسىرەتى» كەزىندە قارا جامىلعان وتباسىلارعا كوڭىل ايتامىن! وتكەن اپتا بارلىق قازا تاپقان بەيكۇنا جانداردىڭ رۋحىنا ارناپ قۇران وقىدىق! اللا قابىل ەتسىن، ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا وققا ۇشىپ مەرت بولعانداردىڭ يمانى جولداس بولسىن، ال جارالانعاندارعا تەز ساۋىعىپ كەتۋىن، جالا جابىلعانداردىڭ تەز ارادا اقتالۋىن، ال كىنالىلەردىڭ تەز تابىلۋىن جانە لايىقتى جازاسىن الۋىن تىلەيمىن! ەلىمىز امان، جۇرتىمىز تىنىش بولسىن!

كەڭشىلىك تىشقان ۇلى

ءدىنتانۋشى